Дубровенскі раён
| Дубровенскі раён | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
|||||
| Краіна |
 Беларусь |
||||
| Уваходзіць у | Віцебская вобласць | ||||
| Адміністрацыйны цэнтр | Дуброўна | ||||
| Дата ўтварэння |
17 ліпеня 1924, 6 студзеня 1965 |
||||
| Дата скасавання | 25 снежня 1962 | ||||
| Кіраўнік | Анатоль Іванавіч Лукашоў[1] | ||||
| Афіцыйныя мовы |
Родная мова: беларуская 78,41 %, руская 20,9 % Размаўляюць дома: беларуская 31,3 %, руская 60,82 %[2] |
||||
| Насельніцтва (2009) |
16 974 чал.[2] (19-е месца) | ||||
| Шчыльнасць | 13,58 чал./км² (11-е месца) | ||||
| Нацыянальны склад |
беларусы — 93,72 %, рускія — 4,94 %, іншыя — 1,34 %[2] |
||||
| Плошча |
1 249,70[3] (19-е месца) |
||||
| Вышыня над узроўнем мора |
208 м[4] | ||||
 |
|||||
| Афіцыйны сайт | |||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
Дубро́венскі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Віцебскай вобласці. Цэнтр — горад Дуброўна.
Геаграфія
[правіць | правіць зыходнік]Размешчаны на паўднёвым усходзе Віцебскай вобласці. Мяжуе з Аршанскім і Лёзненскім раёнамі Віцебскай вобласці, Горацкім раёнам Магілёўскай вобласці, Краснінскім і Руднянскім раёнамі Смаленскай вобласці Расійскай Федэрацыі.
Паверхня раёна хваліста-платападобная, раўнінная. Паўднёвая частка знаходзіцца ў межах спадзістахвалістага Смаленскага ўзвышша. На поўначы плоская з забалочанымі ўчасткамі і асобнымі марэннымі ўзгоркамі Лучоская нізіна. У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да Аршанскай упадзіны. Зверху залягаюць пароды антрапагенавага ўзросту паазерскага (на поўнач), сожскага, дняпроўскага, зрэдку бярэзінскага зледзяненняў.
У раёне разведана 11,5 млн т геалагічных запасаў торфу, што адпавядае 2,2 млн т паліва ў нафтавым эквіваленце. Абшырныя лясныя рэсурсы: больш за 35 тыс. га (29 % плошчы раёна).
Сярэдняя тэмпература студзеня −8º, ліпеня +17,8 °C. За год выпадае 618 мм ападкаў.
Па тэрыторыі Дубровенскага раёна цячэ Дняпро. На тэрыторыі раёна часткова праходзіць водападзел Балтыйскага і Чорнага мораў — басейнаў Дзвіны і Дняпра. Іншыя рэкі: Расасенка, Вярхіта.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Раён утвораны 17 ліпеня 1924 года ў складзе Аршанскай акругі БССР. Цэнтр — мястэчка Дуброўна. 20 жніўня 1924 года падзелены на 13 сельсаветаў: Азёрскі (Азярэцкі), Будскі, Верацейскі, Дабрынскі, Дубровенскі, Загваздзінскі, Кляноўскі, Негацінскі, Новатухінскі, Пірагоўскі, Расасненскі, Цілівіцкі, Чарнаручанскі. 3 ліпеня 1925 года Дуброўна атрымала статус горада. 24 верасня 1926 года Дубровенскі сельсавет скасаваны. У 1927 годзе перайменаваны сельсаветы: Загваздзінскі — у Савінскі, Негацінскі — у Сваташыцкі, Пірагоўскі — у Мардашэвіцкі. Пасля скасавання акруговага падзелу 26 ліпеня 1930 года раён у прамым падпарадкаванні БССР. 8 студзеня 1931 года да раёна далучаны Баеўскі, Бельскі, Іскозскі, Расткоўскі, Сазонаўскі, Слатаўшчынскі сельсаветы і мястэчка Ляды скасаванага Ляднянскага раёна. 15 кастрычніка 1931 года Будскі сельсавет перададзены ў склад Аршанскага раёна. З 20 лютага 1938 года раён у складзе Віцебскай вобласці. 27 верасня 1938 года мястэчка Ляды аднесена да катэгорыі гарадскіх пасёлкаў. 9 верасня 1946 года Азярэцкі і Верацейскі сельсаветы перададзены новаўтворанаму Арэхаўскаму раёну. 10 сакавіка 1954 года Сазонаўскі сельсавет перайменаваны ў Ляднянскі, статус гарадскога пасёлка Ляды паніжаны да вёскі. 16 ліпеня 1954 года скасаваны Іскозскі, Новатухінскі, Расасненскі, Савінскі, Сваташыцкі, Цілівіцкі, Чарнаручанскі сельсаветы, утвораны Баброўскі, Засценкаўскі, Малабахаўскі сельсаветы, Баеўскі сельсавет перайменаваны ў Асташкавіцкі, Мардашэвіцкі — у Пірагоўскі. 17 снежня 1956 года да раёна далучаны Азярэцкі і Халмоўскі сельсаветы скасаванага Арэхаўскага раёна. 8 красавіка 1957 года Халмоўскі сельсавет перададзены Аршанскаму раёну. 16 верасня 1957 года Баброўскі сельсавет перайменаваны ў Маласавінскі. 16 верасня 1960 года скасаваны Бельскі і Расткоўскі сельсаветы, Ляднянскі сельсавет перайменаваны ў Валяўкоўскі, Слатаўшчынскі сельсавет — у Зарубскі. 25 снежня 1962 года раён скасаваны, яго тэрыторыя далучана да Аршанскага раёна.
6 студзеня 1965 года Дубровенскі раён утвораны зноў, уключаў горад Дуброўна, гарадскі пасёлак Асінторф і 10 сельсаветаў: Азярэцкі, Асташкавіцкі, Валяўкоўскі, Дабрынскі, Зарубскі, Засценкаўскі, Кляноўскі, Малабахінскі, Маласавінскі, Пірагоўскі, якія былі перададзены з Аршанскага раёна. 24 мая 1968 года Азярэцкі сельсавет перайменаваны ў Рэдзькаўскі, Асташкавіцкі сельсавет — у Баеўскі. На 1 студзеня 1974 года ў складзе раёна 11 сельсаветаў, 243 населеныя пункты[5].
20 кастрычніка 1995 года Дубровенскі раён і горад Дуброўна аб’яднаны ў адну адміністрацыйную адзінку. 8 красавіка 2004 года скасаваны Баеўскі і Рэдзькаўскі сельсаветы, рабочы пасёлак Асінторф аднесены да катэгорыі сельскіх населеных пунктаў (пасёлак), Асінторфскі пассавет скасаваны, утвораны Асінторфскі сельсавет[6]. 10 кастрычніка 2013 года скасаваны Кляноўскі сельсавет[7], 14 верасня 2017 года — Засценкаўскі сельсавет[8].
Насельніцтва
[правіць | правіць зыходнік]Насельніцтва ў 1971 складала 32,1 тыс. Насельніцтва ў 2006 — 19,7 тыс. чал., гарадскога — 8,9 тыс. чал., сельскага — 10,8 тыс. чал. Тэндэнцыя — скарачэнне колькасці насельніцтва (каля 1 % у год). Каэфіцыент дэпапуляцыі (суадносіны памерлых да народжаных) у 2005 склаў 2,6 і перавысіў максімальна дапушчальнае крытычнае значэнне, прынятае ў свеце за 1.
Высокая забяспечанасць людзьмі працаздольнага ўзросту — 60 %, узроставая структура насельніцтва — аптымальная, эканамічна эфектыўная. Высокі ўзровень беспрацоўя — 2,1 %, асабліва сярод жанчын.
Гаспадарка
[правіць | правіць зыходнік]Буйнейшыя прадпрыемствы:
- Дубровенскі льнозавод, ААТ
- Дубровенскі камбінат прамысловых тавараў, ААТ
- філіял Дубровенскі ААТ «Аршанскі малочны камбінат»
- філіял Дубровенскае ДРБУ № 108 КУП «Віцебскаблдарбуд»
Транспарт
[правіць | правіць зыходнік]Па тэрыторыі раёна праходзяць чыгунка і аўтадарога Брэст — Масква. Дуброўна аўтадарогамі звязана з Оршай, Горкамі, Асінторфам, пасёлкам Красным (РФ). Праз тэрыторыю раёна праходзяць нафтаправод «Дружба» і газаправод «Ямал — Еўропа».
Культура
[правіць | правіць зыходнік]Міжнародны фестываль песні і музыкі Падняпроўя «Дняпроўскія галасы ў Дуброўна».
Прырода
[правіць | правіць зыходнік]Прыродная расліннасць належыць да Аршанска-Магілёўскай геабатанічнай акругі і Заходне-Дзвінскай геабатанічнай акругі. Пад лясамі, якія адносяцца да падзоны дубова-цемнахвойных лясоў, знаходзіцца 19 % тэрыторыі раёна[9].
Найбольшы лясны масіў — Шчэрбінская лясная дача. Значныя масівы — Асінторфскі, Кіраёўскі гай, Беражаны, Лугаўцы, Валькаўшчына. Склад лясоў хваёвыя складаюць 51,8 %, яловыя — 14,7 %, дубовыя — 0,4 %, ясянёвыя — 0,5 %, кляновыя — 0,1 %, бярозавыя — 15,9 %, асінавыя — 6,9 %, шэраальховыя — 5,5 %, чорнаальховыя — 4,3 %. 72 % лясоў — штучныя, пераважна хваёвыя насаджэнні[9].
У Дубровенскім раёне налічваецца 31 балота, якія належаць да Аршанска-Мсціслаўскага тарфянога раёна. Агульная плошча балот складае каля 8 тыс. га, з іх 5,4 тыс. га — вярховыя, 2,5 тыс. га — нізінныя, 87 га — пераходныя. Найбольшыя балотныя масівы: Асінаўскае, Шчэрбінскі Мох[9].
На тэрыторыі раёна ўзяты пад ахову наступныя жывёлы, птушкі, рыбы, расліны, занесеныя ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь[9]:
- птушкі: вялікі бугай, шэры журавель, звычайны зімародак, касматаногі сыч, салаўіны цвыркун;
- млекакормячыя: буры мядзведзь, барсук;
- паўзуны: мядзянка;
- рыбы: рыбец, вусач;
- расліны: хвошч вялікі, баранец звычайны, чарнакорань голы, сон лугавы, асака карэнішчавая, асака павіслая, марошка прысадзістая, павіліца трохкветкавая, чына горная;
- грыбы: смярдзюх звычайны.
Заказнікі
[правіць | правіць зыходнік]У Дубровенскім раёне размешчаны 4 заказнікі раённага значэння і 4 помнікі прыроды мясцовага значэння.
Помнікі прыроды мясцовага значэння:
- біялагічны заказнік мясцовага значэння «Азёры»;
- гідралагічны заказнік мясцовага значэння «Асінторфскі»;
- гідралагічны заказнік мясцовага значэння «Жукоўскае»;
- гідралагічны заказнік мясцовага значэння «Пунішча».
Сацыяльная сфера
[правіць | правіць зыходнік]Адукацыя
[правіць | правіць зыходнік]У 2017/2018 навучальным годзе ва ўстановах адукацыі навучаецца і выхоўваецца 1547 навучэнцаў і 491 дашкольнік. У сістэме адукацыі раёна працуе 387 педагагічных работнікаў.
Ахова здароўя
[правіць | правіць зыходнік]Медыцынскае абслугоўванне насельніцтва ў раёне ажыццяўляе ўстанова аховы здароўя «Дубровенская раённая цэнтральная бальніца».
Старшыні Дубровенскага райвыканкама
[правіць | правіць зыходнік]Вядомыя ўраджэнцы і жыхары
[правіць | правіць зыходнік]- І. А. Авекаў (1919—1943), лётчык, Герой Савецкага Саюза
- М. А. Апіёк (1935, в. Макараўка), беларускі мастак
- В. І. Гапееў (нар. 1951), беларускі дзяржаўны дзеяч, дыпламат
- Уладзімір Аляксандравіч Гераіменка, беларускі філосаф
- Сяргей Канстанцінавіч Заранка, жывапісец-партрэтыст
- І. Д. Кандрацьеў (1917, вёска Гарошкава — 1955), Герой Савецкага Саюза
- Ф. К. Каўроў (1912, вёска Пасуддзева — 1937), Герой Савецкага Саюза
- Уладзімір Фёдаравіч Ладысеў, беларускі гісторык
- Сяргей Іванавіч Назараў, беларускі вучоны ў галіне механізацыі сельскай гаспадаркі
- Ефрасіння Яфрэмаўна Маршалава, Герой Сацыялістычнай Працы (1966)
- Сяргей Ракіта, сапр.: Законнікаў (1909, в. Ліцвінава — 1942) — беларускі паэт, ахвяра ГУЛАГу
- Кацярына Захараўна Рубіцель, Герой Сацыялістычнай Працы (1966)
- Эрнест Ялугін (1936, в. Асінаўка — 2022) — беларускі празаік, публіцыст
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/Rayispolkom-vlast-ru/
- ↑ а б в Вынікі перапісу 2009 года
- ↑ «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» (па стане на 1 студзеня 2011 г.)
- ↑ GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
- ↑ Белорусская ССР. Административно-территориальное деление. На 1 января 1974 года. (руск.). — Выданне 5-е. — Мн.: Беларусь, 1974. — С. 48. — 248 с. — 10 000 экз.
- ↑ Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области Архівавана 5 кастрычніка 2021.
- ↑ Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области
- ↑ Решение Витебского областного Совета депутатов от 14 сентября 2017 г. № 218 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Дубровенского района Витебской области
- ↑ а б в г Раслінны і жывёльны свет(недаступная спасылка)
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987.
- Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с.
- Дубровенскі раён // Рэспубліка Беларусь: вобласці і раёны Рэспубліка Беларусь : энцыклапедычны даведнік / склад. Л. В. Календа. — Мн., 2004. — С. 131—132.
- Дубровенский район // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. / редкол.: Г. П. Пашков [и др.]. — Мн., 2006. — Т. 3. — С. 458—459.
- Дубровенский район // Республика Беларусь. Витебская область / Управление идеологической работой Витебского областного исполнительного комитета; [редкол.: В. П. Андрейченко [и др.]. — Витебск, 2005. — С. 166—169.
- Памяць: Дубровенскі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі: у 2 кн. / рэдкал.: А. Гаўруцікаў і інш.; мастак Э. Жакевіч. — Мн., 1996—1997.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Спіс населенных пунктаў Дубровенскага раёна па сельсаветам
- Адметныя мясціны Дубровенскага раёна Radzima.org
- Рэсурс Віцебскай абласной бібліятэкі «Прыдзвінскі край: гісторыя і сучаснасць»
- Пералік аб’ектаў гісторыка-культурнай спадчыны Дубровенскага раёна
 | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| |||||||||||||
